Xumpip tsumat

Eréndira Lucas Juárez

Arte: Irene Barajas

Niña cucaracha

Soy pequeña,
los niños de la escuela           
dicen que tengo cuerpo de cucaracha,          
pies de palo y una cara sucia.

Dicen que ellos son grandes,
no saben que soy una niña que piensa.         
No me enojo si me llaman cucaracha,          
una cucaracha con alas,         
antenas para sentir,    
que vive muchos años.

Prefiero eso a ser como ellos,           
que se sienten grandes          
sin cabeza ni pensamiento.


Xumpip tsumat

Aktsina tsumat kit,    
mat laa kumu xumpip ktasiyuy         
kiwankgoy kintalakgskgatán kpukgalhtawakga’      
mat chakiwiliwa kit   
mat lakgapalaga kit   
mat tlakg laklanka xlakan     
cha ni katsikgoy pi tlakg katuwa klakapastak          
niklisitsiy maski xumpip kakintlawakgolh   
tlakg tlan        
kgalhiy xpakgan wa maa xumpip     
kgalhiy laktsu x’akgalokgot tu liputsaanan,
laa kumu xumpip akglhuwa kat naklatamá  
ni laa kumu ti laktlanka makgkatsinikgokan           
ni katsikgoy tu wankgoy chu tu tlawakgoy.

Eréndira Lucas Juárez (Tuxtla, Zapotitlán de Méndez, Puebla). Poeta. Lengua materna: tutunakú.